Chuyển hoá là gì? Chuyển hoá là tập hợp của tất cả các phản ứng sinh hóa diễn ra trong cơ thể. Tiêu hóa thức ăn, chuyển động cơ thể, hoảng sợ, vui vẻ,… tất cả các hoạt động này đều là kết quả của các phản ứng chuyển hoá. Chuyển hóa chính là cách mà cơ thể thích ứng và thay đổi với tác động của thế giới bên ngoài để cơ thể tồn tại.  Chuyển hoá tại gan Gan: Nơi chuyển hoá chính của cơ thể. Gan luôn xem thuốc là chất độc và chuyển hóa thuốc thành các chất chuyển hóa không còn độc, dễ tan trong nước để thận loại chất đó qua nước tiểu ra khỏi cơ thể. Các chất chuyển hóa của thuốc còn được thải trừ qua mật để theo phân ra ngoài. Khi suy giảm chức năng gan: chuyển hóa các thuốc bị suy giảm làm gia tăng nồng độ thuốc trong máu gây độc. Vì vậy, tránh dùng các thuốc chuyển hóa qua gan, hoặc phải hiệu chỉnh liều thuốc dùng thấp hơn bình thường. Sẽ thế nào nếu không có quá trình chuyển hoá và thải trừ thuốc? Thuốc thường có bản chất thân lipid nên dễ dàng phân bố tại các mô, thấm qua màng tế bào và phát huy tác dụng. Giả sử thuốc hạ huyết áp tồn tại mãi trong cơ thể thì sẽ rất nguy hiểm tính mạng do huyết áp hạ liên tục. Vì vậy, thuốc cần được loại bỏ khỏi cơ thể khi đã phục hồi. Hệ thống enzyme chuyển hoá tại gan Cytocrome 450 (CYP450) là nhóm enzym chính tham gia vào chuyển hóa thuốc. CYP450 là hệ thống gồm 50 loại enzymes thuộc nhóm monooxygenase có trong hầu hết các cơ thể sống. Những enzyme chủ lực trong hệ thống CYP450 gồm có CYP1A2, CYP3A4, CYP2C9, CYP2C19, C2D6. Trong đó, CYP3A4 là chịu trách nhiệm chuyển hóa phần lớn các thuốc, CYP2D6 xếp thứ 2. Các thuốc ức chế/ cảm ứng CYP450 Có một số thuốc khi liên kết với các enzym này sẽ gây tăng hoạt độ của enzym (cảm ứng). Vì vậy, với các thuốc dùng kèm bị chuyển hoá qua các enzym này thì cần phải tăng liều. Ngược lại, cần giảm liều khi có sự ức chế (giảm hoạt độ) enzym xảy ra. Đa hình kiểu gen của CYP450 Ngoài ra, do các đặc điểm di truyền gây ra biến đổi trong các enzym chuyển hoá, ảnh hưởng của thuốc có thể khác nhau tùy mỗi người (liên quan đến hiệu quả và tác dụng phụ của thuốc). Xét nghiệm kiểu gen Cytochrome P450 trước khi quyết định điều trị ở một số bệnh: trầm cảm, ung thư. Việc này là cần thiết khi việc điều trị có thể sẽ lâu dài, có thể gây độc hay có thể có chi phí lớn. Sức khoẻ của gan ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ toàn cơ thể. Gói tầm soát và phát hiện sớm các bệnh lý gan và ung thư gan của Bệnh viện 199 giúp khách hàng: Sàng lọc bệnh lý của gan. Phát hiện sớm bệnh lý ung thư gan để từ đó có biện pháp điều trị thích hợp, kịp thời. Tham khảo giá dịch vụ tại đây. Để đặt lịch khám tại bệnh viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE CSKH: 1900986868 TÀI LIỆU THAM KHẢO: Giáo trình hoá sinh – Đại học Tây Đô – trang 99 – 2016. https://hahoangkiem.com/thuoc/vai-tro-cua-cytocrome-p450-trong-chuyen-hoa-thuoc-3830.html https://hahoangkiem.com/thuoc/vai-tro-cua-cytocrome-p450-trong-chuyen-hoa-thuoc-3830.html https://diapharma.com/clot-club-dili/ Bài viết của dược sĩ Trần Hữu Linh Phương - Bệnh viện 199 BỆNH VIỆN 199 - Y đức hàng đầu - Nhiệm màu cuộc sống Một trong những vai trò hết sức quan trọng của gan là chuyển hóa thuốc, tạo điều kiện thuận lợi cho thuốc đào thải ra khỏi cơ thể. Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất cơ thể, có khối lượng trung bình 1,2 - 1,3kg, nằm dưới cơ hoành ở phần trên bên phải của ổ bụng. Gan có vai trò hết sức thiết yếu, tham gia hầu hết vào các quá trình tiêu hóa, chuyển hóa, khử độc, đào thải… trong cơ thể. Quá trình chuyển hóa thuốc ở gan Các loại thuốc sau khi được uống qua đường miệng: viên nén, viên nang, viên sủi bọt… sẽ được hấp thu qua đường tiêu hóa. Sau đó, thuốc sẽ được hệ tuần hoàn phân phối đến các mạch máu, phóng thích hoạt chất phát huy tác dụng điều trị. Tiếp theo quá trình phân phối thuốc là quá trình chuyển hóa thuốc. Quá trình chuyển hóa thuốc có thể diễn ra ở niêm mạc ruột, phổi, huyết tương… nhưng chủ yếu vẫn diễn ra ở gan. Trong quá trình chuyển hóa này, có sự tham gia của các enzyme Cytochrome P450 ở lưới nội chất trơn của tế bào gan trong vai trò chất xúc tác. Để thấm qua màng tế bào, đa số các loại thuốc là những chất dể hòa tan trong lipid. Khi thuốc qua gan sẽ được chuyển hóa thành những chất chuyển hóa có tính phân cực, dễ dàng hòa tan trong mật và nước tiểu để được đào thải ra ngoài. Quá trình chuyển hóa thuốc ở gan thường trải qua hai giai đoạn: pha 1 và pha 2. Một vài loại thuốc chỉ chuyển hóa ở pha 1 hoặc pha 2, nhưng đa số thuốc chuyển hóa lần lượt qua pha 1 và pha 2. Pha 1: xảy ra các phản ứng sinh hóa như phản ứng khử, phản ứng thủy phân nhưng chủ yếu là phản ứng oxy hóa do enzyme Cytochrome P450 xúc tác, thuốc bị ion hóa do các phân tử thuốc bị mất điện tử. Pha 2: xảy ra các phản ứng kết hợp giữa thuốc với các nhóm ion hóa như: acid glucuronic, glutathione, glycin, gốc methyl, acetyl… tại tế bào chất của tế bào gan, kết quả tạo ra chất chuyển hóa dễ hòa tan trong nước. Kết quả của quá trình chuyển hóa thuốc là đa số các thuốc bị giảm hoạt tính, một số ít tăng hoạt tính hoặc vẫn giữ hoạt tính, một số tiền chất không hoat tính chuyển sang dạng có hoạt tính, một số trở thành chất chuyển hóa có độc tính. Một số ví dụ về chuyển hóa thuốc Acid acetylsalicylic (aspirin) ở pha 1 bị thủy phân thành acid salicylic, ở pha 2 kết hợp với glycin hoặc acid glucuronic thành chất chuyển hóa có tính phân cực, hòa tan trong nước tiểu và được đào thải ra ngoài. Acetaminophen (paracetamol) ở pha 1 tạo thành chất chuyển hóa có độc tính NAPQI (N-acetyl-p-benzo-quinoneimine), ở pha 2 chất chuyển hóa này sẽ được khử độc khi kết hợp với glutathione. Cần lưu ý: khi acetaminophen sử dụng ở liều cao, glutathione của tế bào gan không đủ để khử độc chất chuyển hóa và sự tích tụ của chất chuyển hóa có độc tính này sẽ ảnh hưởng đến tế bào gan, gây viêm gan. Enalapril là một tiền chất không có hoạt tính, ở pha 1 bị thủy phân thành enalaprilat là một chất có hoạt tính làm hạ huyết áp. Các yếu tố ảnh hưởng Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự chuyển hóa thuốc ở gan: Do tuổi tác: tuổi càng cao số lượng tế bào gan và khả năng hoạt động của enzyme bị suy giảm. Ở người cao tuổi và trẻ sơ sinh tốc độ chuyển hóa thuốc ở gan chậm. Do bệnh lý: một số bệnh lý như suy tim, suy thận… làm giảm lưu lượng máu đến gan nên làm giảm khả năng chuyển hóa thuốc. Do thuốc: một số thuốc gây ức chế enzyme (chloramphenicol, cimetidin, quinine…) làm chậm tốc độ trao đổi chất, một số thuốc gây cảm ứng enzyme (phenobarbital, meprobamat, clorpromazin…) làm tăng tốc độ trao đổi chất. Do di truyền, giới tính, môi trường… Do thực phẩm: nước ép quả bưởi ức chế sự hoạt động của enzyme cytochrom P450 nên làm chậm quá trình chuyển hóa thuốc, tích lũy nồng độ thuốc gây hại cho cơ thể. Vì vậy, không được uống nước ép quả bưởi khi đang sử dụng thuốc giảm cholesterol nhóm statin (simvastatin, atorvastatin…), thuốc cao huyết áp nhóm đối kháng canxi (nifedipin, amlodipin…)… Hút thuốc lá: làm tăng sự hoạt động của enzyme cytochrom P450, ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa thuốc ở gan. |
