Sáng nay mình đi chợ. Đang khệ nệ xách một bị những đậu cá rau, theo con đường sau chợ xuống bãi xe, chợt thấy một lồng chim đầy nhóc một lũ nho nhỏ lông nâu nâu như chim sẻ. Hỏi người bán, cô ta nói đấy là chim sơn ca và chim chiền chiện (thực ra nghe cô bán hàng nói mình cũng tưởng là hai loại, sau về tra trên google mới biết đây là hai tên gọi khác nhau của cùng một loài chim). Show Mình ngẩn người ra. Hoá ra đây là con chim chiền chiện. Có lẽ trẻ con, mà cả người lớn nữa, ai đã từng học lớp bốn rồi, sẽ còn nhớ những câu thơ rất hay của Huy Cận về loài chim này: Con chim chiền chiện Bay vút bay cao Lòng đầy yêu mến Khúc hát ngọt ngào Chim bay, chim sà Lúa tròn bụng sữa Đồng quê chan chứa Những lời chim ca… Bay cao, bay vút Chim biến mất rồi Chỉ còn tiếng hót Làm xanh da trời (Con chim chiền chiện) Người ta nói không thể tìm loài chim nhỏ bé nhưng kiêu hãnh này khi giá đông rét mướt, lúc nắng gắt đổ lửa hay mưa bão chết cò. Nó chỉ bay lên khi trời xanh trong, nắng vàng nhẹ, những bãi cỏ xanh thênh thênh nắng gió, đó đây những vạt lúa đang độ đông sữa mơn mởn xanh, tỏa mùi thơm thoang thoảng dịu nhẹ khắp cánh đồng. Trong đám cỏ nào đó, chim chiền chiện đột ngột bay vút lên cao, đến lưng chừng trời, nó sững lại, treo mình lơ lửng như một giọt mật và thả xuống từng chuỗi tiếng hót cũng trong veo như thế. Chuỗi tiếng hót trong sáng thanh tao ấy, người ta ví như chuỗi ngọc, nhưng phải nói như nhà thơ Thanh Hải, đấy là những giọt âm thanh tròn trịa, trong trẻo, sáng long lanh, những tín hiệu báo mùa xuân đẹp đẽ: Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời Từng giọt long lanh rơi Tôi đưa tay tôi hứng…(Mùa xuân nho nhỏ) Nghe tiếng chim chiền chiện hót, lòng người ta trở nên bình yên, thanh tĩnh, nhẹ nhàng kỳ lạ. Bao khó nhọc lam lũ như tan biến hết, chỉ còn lại cái nhẹ nhàng, cái thanh thản lâng lâng sau một buổi còng lưng, dầm chân trong bùn lầy nước đọng. Lũ trẻ chăn trâu mơ mộng nằm xoài trên cỏ ngắm con chim treo mình trên không như một dấu chấm giữa trời, nghe chuỗi âm thanh thánh thót của nó, thấy lòng bay bổng lên, một niềm vui nao nức không rõ lí do choán ngợp tâm hồn. Những con chim chiền chiện, những giọt sương trong trẻo giữ lại cái yên ả và những kỷ niệm tuổi thơ trong sáng của đồng quê yên bình, giờ đây đám thì đang chen chúc trong lồng, đám thì bị buộc túm chân nằm xoã cánh dưới nền chợ nhem nhuốc, cặp mắt đen của chúng sợ hãi, ngơ ngác. Chẳng bao lâu nữa, chúng sẽ biến thành một đĩa mồi nhậu, co quắp, trần trụi, vô hồn trong một quán ăn đặc sản đồng quê nào đó.  Mình thấy bất nhẫn quá. Con chim này có vặt lông đi chắc cũng chỉ nhỏ hơn ngón chân cái, sao người ta lại thích thú được nhai ngấu nghiến nó trong mồm kia chứ! Nhai nó đi, thì đồng quê rồi đây sẽ còn lại gì? Chỉ còn lại bùn lầy nước đọng, mồ hôi và lam lũ thôi sao? Sao người ta lại thích thú được nhai ngấu nghiến cái sự sống mong manh trong trẻo ấy? Không yêu tiếng hót của chim, không yêu hoa, không yêu cây cỏ thì lòng người đã trở nên chai sạn, lạnh lùng, dửng dưng quá đỗi. Không yêu thiên nhiên, không yêu sự sống thì làm sao yêu được con người? Trách gì ngày nay người ta tàn phá cảnh quan thiên nhiên phũ phàng đến vậy, trách gì có những vụ tham ô vơ vét một cách táng tận lương tâm đến vậy, trách gì có những vụ giết người mà hung thủ xuống tay dã man lạnh lùng tàn nhẫn đến vậy! Mình vội vàng lục trong túi, thấy còn mấy đồng tiền lẻ, bảo cô bán hàng bắt cho hai con (chín ngàn một con). Cô ta hỏi sơn ca hay chiền chiện, lúc đầu mình nói một con sơn ca, một con chiền chiện, sau lại vội nói hai con chiền chiện (những con còn lại thì sao? không muốn nghĩ đến chúng nữa!). Cô bán hàng lấy túi nilon nhỏ cắt hở ra nhưng mình bảo không cần. Chim sơn ca hay còn gọi là chim chiền chiện, loài chim nhỏ bé nhưng kiêu hãnh này khi giá đông rét mướt, lúc nắng gắt đổ lửa hay mưa bão chết cò. Nó chỉ bay lên khi trời xanh trong, nắng vàng nhẹ, những bãi cỏ xanh thênh thênh nắng gió, đó đây những vạt lúa đang độ đông sữa mơn mởn xanh, toả mùi thơm thoang thoảng dịu nhẹ khắp cánh đồng. Trong đám cỏ nào đó, chim chiền chiện đột ngột bay vút lên cao, đến lưng chừng trời, nó sững lại, treo mình lơ lửng như một giọt mật và thả xuống từng chuỗi tiếng hót cũng trong veo như thế. Với loài chim này Huy Cận đã ưu ái mà dành riêng một bài thơ cho chúng là bài Con chim chiền chiện. Con chim chiền chiện bay lượn giữa khung cảnh thiên nhiên mênh mông, bao la rất đẹp. Có lúc tưởng như cánh chim đang đập trên tầng “cao vợi” của trời xanh: Cánh đập trời xanh Cao hoài, cao vợi. Hình ảnh con chim chiền chiện bay lượn, đang đập trên tầng “cao vợi” của trời xanh, giữa khung cảnh thiên nhiên mênh mông, bao la rất đẹp. Cùng với đó, là tiếng hót “long lanh” đầy ngọt ngào của chim, càng bay cao tiếng hót càng trong veo. Những hình ảnh đó khiến em vô cùng thích thú và liên tưởng đến cánh chim chiền chiện tung bay là cánh chim tự do tung hoành. Có lúc, chim bay “sà” xuống, bay trên đồng lúa đang “ngậm sữa”: Chim bay, chim sà Lúa tròn bụng sữa Đồng quê chan chứa Những lời chim ca. Đoạn thơ tả chim chiền chiện tự do bay lượn và ca vang trên cánh đồng lúa đẹp. Hình ảnh cánh đồng “chan chứa những lời chim ca” gợi vẻ đẹp của niềm vui và sự ấm no của đồng quê Việt Nam. Có lúc, chim chiền chiện “biến mất” giữa màu xanh da trời, và chỉ còn nghe tiếng hót: Bay cao, cao vút Chim biến mất rồi Chỉ còn tiếng hót Làm xanh da trời. Đoạn thơ tả chim chiền chiện bay cao, cao mãi như biến vào bầu trời, chỉ để lại tiếng hót “làm xanh da trời”. Đó là hình ảnh gợi cho ta nghĩ đến một không gian cao rộng, tràn ngập vẻ đẹp thanh bình của đồng quê Việt Nam. Hình ảnh con chim chiền chiện tự do bay lượn, ca hát giữa không gian cao rộng, trong khung cảnh thiên nhiên thanh bình là hình ảnh của cuộc sống ấm no, hạnh phúc, reo trong lòng người đọc cảm giác yêu đời, yêu cuộc sống. Tiếng hót của chim chiền chiện thanh cao, trong trẻo đi sâu vào lòng tôi như lời ru của mẹ. Đúng thật, ngày tháng tuổi thơ tôi được nuôi dưỡng bằng lời ru ngọt ngào sâu lắng bên nôi của mẹ và giọng ca trong trẻo ngất trời của chim chiền chiện trên cánh đồng quê. Chiền chiện là cánh chim của bầu trời cao xanh, là chim của đồng quê mang tình thương mến, chim càng bay cao tiếng hót càng trong veo. Sâu xa hơn nữa: cánh chim chiền chiện tung bay là cánh chim tự do trên bầu trời quê hương đất nước. Huy Cận đã lấy khung cảnh thiên nhiên bao la xinh đẹp để làm cánh chim bay cao vút và tiếng hót ngọt ngào long lanh của chim chiền chiện. Chiền chiện là cánh chim của bầu trời cao xanh, là chim của đồng quê mang tình thương mến, chim càng bay cao tiếng hót càng trong veo. Sâu xa hơn nữa: cánh chim chiền chiện tung bay là cánh chim tự do trên bầu trời quê hương đất nước. Hình ảnh con chim chiền chiện tự do bay lượn giữa không gian cao rộng được vẽ lên qua những từ ngữ, hình ảnh đầy ấn tượng: “Bay vút, vút cao”, “Cánh đập trời xanh - Cao hoài, cao vợi”, “Chim bay, chim sà”, “Bay cao, cao vút - Chim biến mất rồi”... Tiếng hót “ngọt ngào” của chim chiền chiện gợi cho ta nhiều xúc động. Nghe chim hót mà dào dạt tình yêu mến: Lòng đầy yêu mến Khúc hát ngọt ngào? Có lúc tưởng như nghe “chim nói” mà lòng ta thêm “bối rối” bâng khuâng trước vận hội mới tốt đẹp đang đến với đất nước và dân tộc: Lòng đầy bối rối Đời lên đến thì. Chim hót gợi lên cảm giác một vụ lúa bội thu, đồng quê no ấm, yên vui: Đồng quê chan chứa Những lời chim ca. Chim hót làm cho da trời xanh thêm, một cảnh tượng đất nước thanh bình tươi đẹp, làm say mê lòng người: Bay cao, cao vút Chim biến mất rồi Chỉ còn tiếng hót Làm xanh da trời. Huy Cận quả là nhà thơ của tiếng chim, là nhà thơ của bầu trời, của đồng quê yêu dấu. Bài thơ Con chim chiền chiện đó là hình ảnh con chim chiền chiện tự do bay lượn, hát ca giữa không gian cao rộng, trong khung cảnh thiên nhiên thanh bình là hình ảnh của cuộc sống ấm no, hạnh phúc, gieo vào lòng người cảm giác thêm yêu đời, yêu cuộc sống. Con chim chiền chiện còn có tên gọi khác là gì?Chiền chiện có nhiều nơi còn gọi là sơn ca. Chiền chiện giống sẻ đồng nhưng áo không một màu nâu sồng như chim sẻ. Chim sơn ca còn có tên gọi khác là gì?Trong haiku của người Nhật, sơn ca hay 雲雀 (vân tước, ヒバリhibari) là từ để chỉ mùa xuân trong năm. Đối với người Trung Quốc, có một tín ngưỡng dân gian cho rằng sơn ca (tiếng Trung gọi là bách linh/bạch linh (百灵/白灵) hay vân tước (雲雀)) là linh hồn của người ta trở về từ cõi chết. Chim chiền chiện thường xuất hiện ở đâu?Chiền chiện còn có tên là sơn ca, sống ở các vùng đồng bằng gần sông biển. Nó có một giọng hót mà không loài chim nào có được, điều đặc biệt là nó có tập tính càng sung thì càng bay cao để hót. Nó có thể bay cao cả trăm mét trên cao và nhả xuống những dòng âm thanh réo rắt như suối reo... Chim chiền chiện có màu gì?Các loài chim trong họ này nói chung là các loại chim nhỏ với bộ lông màu nâu-xám hay xám, được tìm thấy tại các khu vực đồng quê như các đồng cỏ hay các bụi cây rậm. |
