Tôi hỏi người: Người sống với người như thế nào? Câu hỏi mà nhà thơ Hữu Thỉnh đặt ra trong bài thơ Hỏi của mình vẫn luôn da diết, khắc khoải như một kết thúc mở đầy ám ánh, gợi ra muôn vàn phong ba trong lòng người đọc. Cuộc sống là một cuộc hành trinh đầy khó khăn thách thức nhưng cũng là một trò chơi thú vị, một món quà lớn, đầy bất ngờ mà một cá nhân không bao giờ khám phá hết được. Người sống với người như nào? Câu hỏi mà tất cả chúng ta cần suy ngẫm và tìm câu trả lời. Một lúc nào đó khi bình tâm quan sát cuộc sống và nghĩ suy về nó, ta sẽ có được câu trả lời ta của riêng mình, dù có thểcòn chưa đầy đủ. Con người đã sống với nhau như đất. Đất thì tôn trọng nhau còn con người thì dựa vào nhau, nâng đỡ nhau mà sống. Cuộc đời biết bao gian nan, trắc trở đôi khi ta khó mà vượt qua được. Giữa lúc ấy có những bàn tay luôn sẵn sàng chìa ra cho ta nắm, có những tấm lòng luôn rộng mở và ta biết mình may mắn và hạnh phúc nhường nào! Họ có thể là bạn nhưng cũng có thể là người chỉ từng quen biết. Đôi khi, tình người cao quý được xây đắp vô cùng tự nhiên như vậy. Đi hết quãng đường đời, lúc bạn thật sự chán nản là khi bên mình không còn ai, không có lấy một tấm lòng, một sự giúp đỡ, chia sẻ. Con người cần có nhau để sống tốt cuộc sống của mình và còn làm cho cuộc đời chung thêm tươi đẹp, như một bài ca muôn điệu mà những nốt nhạc lòng được ngân lên từ mọi nẻo trên thế gian này. Trong những năm tháng bom đạn chiến tranh, "Những bà cụ từ tâm như mẹ" đã cưu mang, đùm bọc các chiến sĩ, tạo thêm niềm tin cho các anh góp phần làm nên chiến thắng của dân tộc: Con nhớ mế! Lừa hồng soi tóc bạc Năm con đau, mế thức một mùa dài (Chế Lan Viên - Tiếng hát con tàu) Tôi gõ cửa ngôi nhà tranh nhỏ bé bên đồng chiêm Bà mẹ đón tôi trong gió đêm "Nhà mẹ hẹp nhưng còn mê chỗ ngủ" Mẹ chỉ phàn nàn chiếu chăn chả đủ Rồi mẹ ôm rơm lót ổ tôi nằm (Nguyễn Duy - Hơi ấm ổ rơm) Các anh đi đến đâu cũng được nhân dân che chở, yêu mến, không quản ngại khó khăn, nguy hiểm: "Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng". Quả thật, tình cảm mà con người dành cho nhau cũng mộc mạc như đất mà thôi, nồng ấm mà đơn sơ, chân thành mà bền chắc. Chính tình cảm ấy đã "tôn cao" con người, làm cho những cá nhân nhỏ bé cũng trở nên cao cả, đẹp đẽ. Dân gian có câu: "Một miếng khi đói bằng một gói khi no". Có những sự giúp đỡ đúng lúc, kịp thời có thể cứu sống một sinh mạng. Cuộc đời có lúc thăng trầm và con người là bạn đồng hành của nhau trên con đường gian nan ấy, có khi nâng đỡ, có khi giúp bạn đường của mình tiến xa hơn mà không ngại hi sinh. Con người đã sống với nhau như nước. Nước làm đầy nhau, nước tràn từ trên cao đến nơi thấp, từ sông hồ ra biển cả mênh mông, hoà vào nhau để dâng lên theo từng con sóng. Người với người "làm đầy nhau" bằng tình yêu thương, sự cảm thông và chia sẻ. Hơn thế nữa, con người xoa dịu, khoả lấp được những nỗi đau đớn, những vết thương lòng của nhau bằng liều thuốc từ trái tim mình. Suốt cuộc đời mỗi người, ai cũng đã từng, dù nhiều hay ít, được sống trong tình yêu thương kì diệu ấy. Từ những lời ru âu yếm của mẹ lúc ta lọt lòng, tâm hồn ta được làm đầy bởi những câu ca ngọt ngào, êm dịu, có cánh cò trắng rập rờn bay, trái tim ta được bồi đắp bởi tình mẹ bao la, sâu sắc. Càng lớn lên, hiểu biết nhiều điều về thế giới xung quanh, ta càng có được nhiều bạn bè, sống và chia sẻ với nhau lúc vui, lúc buồn và chính ta cũng chủ động hoà mình vào cuộc sống này, hoà mình vào dòng chảy mênh mông của cuộc đời. Tình cảm con người dành cho nhau cũng mát lành và hiền hoà tựa như dòng nước kia, nó có thể len lỏi vào những tâm hồn sắt đá nhất, làm tan đi băng giá những trái tim cứng rắn và phá đi cánh cửa của những tấm lòng còn đồng khép. Dòng nước còn có thể đi rất xa mang tình yêu thương khắp năm châu bốn bể bởi lẽ ở nơi đâu con người cũng là bạn, không phân biệt màu da chủng tộc hay ngôn ngữ, chỉ cần thôi: một tấm lòng…
Và con ngưòi đã sống với nhau như cỏ. Cỏ đan vào nhau, "Làm nên những chân trời". Mỗi người, mỗi cá nhân riêng rẽ chi như cọng cỏ nhỏ bé kia mà thôi thế nhưng với tình yêu đan dệt từ những cọng cỏ ấy, con người đoàn kết một lòng tạo nên những chân trời vô biên. Làm thế nào để sống tốt cuộc sống của mình đã khó nhưng khó khăn hơn là làm thế nào để làm cho cuộc sống của những người ta yêu quý, của đồng loại ta tốt đẹp hơn dù biết sức mình là rất nhò bé, còn khó hơn rất nhiều. Bất cứ một tập thể nào cũng cần có sự đoàn kết. Từ những cầu thủ chơi chung một đội bóng đoàn kết với nhau để làm nên vinh quang cho màu cờ sắc áo cho đến một dân tộc đoàn kết chống lại kẻ thù. Từ ngàn xưa con người đã biết dựa vào sức mạnh của tập thể. Không chỉ đoàn kết mà con người còn cần phải học cách sống hài hoà trong cuộc sống chung, không tách mình ra khỏi tập thể mà mình gắn bó, hướng tới mục đích cao cả trong cuộc đời là cái thiện, cái đẹp, những giá trị chân thực mà cũng là vô giá. Trong truyện ngắn Chữ người tử tù của mình, nhà văn Nguyễn Tuân đã xây dựng thành công hai nhân vật Huấn Cao và viên quản ngục. Bất châp địa vị xã hội, bất chấp những khác biệt và hiểu nhầm, họ đã nhận ra tấm lòng của nhau và trở thành tri ki ngay khi Huấn Cao đã gần kề cái chết. Có thể nói, Huấn Cao đã toại nguyện và thanh thản vì đã không để phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ. Họ đã soi sáng những nét nhân cách tốt đẹp của nhau, cùng hướng đến một tình yêu cái đẹp chân thành, bền vững. Phải chăng đó chính là ý nghĩa thực sự của cuộc sống? Con người đã sống với nhau như vậy đấy, nâng đỡ, yêu thương, hoà hợp cảm thông, chia sẻ. Đó là lí do vì sao loài người sinh sôi và tổn tại đến bây giờ. Thế nhưng con người không phải không mắc những sai lầm. Đôi khi vì mục đích cá nhân mà có kẻ bán rẻ cả bạn bè, hay vì nguồn lợi không chính đáng mà họ tàn sát các dân tộc khác, biến đồng loại của mình thành nô lệ. Có nhũng điều đáng phải bị lên án như cuộc chiến tranh thế giới, chủ nghĩa phân biệt chủng tộc A-pác-thai, chính sách diệt chủng của bọn phát xít,... Con người có không ít những phút mù quáng, sai lầm. Chính vì thế ta càng cần sống tốt với nhau để kéo họ ra khỏi sai lầm, để loài người lại tiếp tục đồng hành với nhau trên bước đường thời gian vô cùng, vô tận. Có thể nói, một vài suy nghĩ về cuộc sống con người chưa thể trả lời đầy đủ cho câu hỏi mang đậm tính nhân văn sâu sắc của nhà thơ Hữu Thỉnh: Người với người sống với nhau như thế nào? Chỉ biết rằng, để tồn tại một cách có ý nghĩa, con người ta cần phải sống vì nhau, sống có tình yêu thương để vượt qua bao đau thương, bất trắc mà ta không thể lường trước được để cuộc sống thêm đẹp, bởi lẽ:
Có gì đẹp trên đời hơn thế (Tố Hữu - Bài ca mùa xuân 1961) Phạm Thị Hoài Phương (Lớp Văn K40, Khối THPT chuyên - ĐHSP Hà Nội) Loigiaihay.com Câu 1. Các phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn văn trên là: Biểu cảm, tự sự. Câu 2. Các biện pháp tu từ được sử dụng trong văn bản trên và hiệu quả nghệ thuật: - Biện pháp nhân hóa: Tác giả hóa thân và tưởng tượng ra cuộc trò chuyện với các sự vật vô tri để từ đó gửi gắm những chiêm nghiệm về thế giới người. Việc nhân hóa đã giúp thổi hồn vào các sự vật vô tri. - Biện phép điệp ngữ, điệp cấu trúc câu: Câu hỏi tu từ được lặp lại nhưng ở mỗi sự vật khác nhau lại có những câu trả lời khác nhau. Phép điệp ngữ, điệp cấu trúc không chỉ góp phần tạo nhịp điệu cho bài thơ mà còn góp phần tạo nên một cuộc đối thoại để mỗi người tự vấn và soi chiếu chính bản thân mình. - Biện pháp ẩn dụ: được sử dụng qua câu hỏi tu từ được điệp lại hai lần trong bài thơ "Tôi hỏi người, người sống với nhau như thế nào?". Nếu như với cây cỏ, đất, nước, các sự vật sẽ không ngần ngại mà trả lời rằng chúng sống tôn trọng và chan hòa với nhau. Nhưng câu hỏi tu từ được điệp lại 2 lần ở cuối bài phần nào bộc lộ sự hoài nghi về cách sống của con người. Phép ẩn dụ nhằm thức tỉnh con người sống trân trọng, yêu thương nhau hơn... Câu 3: Từ lối sống của đất, nước và cỏ, anh (chị) rút ra bài học gì về lối sống của con người. Muôn vật trên thế gian đều có linh hồn, sinh ra cũng đều có sứ mệnh riêng. Mỗi giống loài mỗi khác, có những nét đặc biệt riêng, lối sống riêng nhưng đều mang một ý nghĩa được tồn tại, được sống, được cảm nhận. Đề cập đến con người, lối sống cách nghĩ của mỗi cá nhân là khác nhau. Càng nhiều tuổi, trải qua nhiều chuyện tầm nhìn sẽ rộng hơn, cách nghĩ sẽ vị tha hơn, lối sống và cách đối nhân xử thế sẽ đúng với đạo làm người hơn. Những câu văn ngắn gọn tưởng chừng như đơn giản của ông- Hữu Thỉnh nhưng lại ẩn chứ những ý nghĩa đặc biệt, trưởng thành của một người đã trải qua vô vàn sự đời. Với những kinh nghiệm lâu năm của ông, chỉ vọn vẹn những câu thơ này, ông đã đem lại cho người ta bài học để đời, cách sống giữa người với người. Trong 2 câu thơ đầu: “Tôi hỏi đất: Đất sống với nhau như thế nào? - Chúng tôi tôn cao nhau! Tôi hỏi nước: Nước sống với nhau như thế nào? - Chúng tôi làm đầy nhau! Tôi hỏi cỏ: Cỏ sống với nhau như thế nào? - Chúng tôi đan vào nhau! Làm nên những chân trời. Những câu thơ ngắn gọn, theo phong cách trực tiếp đi thẳng vào vấn đề, không giống như ý nghĩa sâu xa, mang nhiều hàm ý của nó. Mỗi câu thơ có phong thái giản dị, đi vào lòng người, tuy ngắn nhưng không khô khan, khi đọc khiến người ta phải tự ngẫm lại mình. Các câu thơ độc lập tưỏng như không có sự liên kết nhưng không, chúng liên kết với nhau để nói đến cách sống của con người nên như thế nào. Mỗi câu nói đến một cách mà con người nên sống với nhau, các câu thơ theo kiểu cách đa giọng điệu, đa cách nhìn về nhiều vấn đề khác nhau qua lời "đất-nước-cỏ". Nói đến 2 câu thơ đầu: Tôi hỏi đất: Đất sống với nhau như thế nào? - Chúng tôi tôn cao nhau! Đất là thứ được tác giả đề cập đến đầu tiên, tại sao trong ba sự vật nước, cỏ và đất tác giả lại chọn đất đầu tiên trong khi vẫn có thể thay đổi vị trí vì các câu thơ mang tính chất độc lập? Có phải do đất gần gũi và thân thuộc với con người nhất, gắn bó với con người từ bao đời nay? Nói vậy không phải nói nước hay cỏ không cần thiết mà là nói đến sự quan trọng, gần gũi cho đất đối với người. Đất được ví như một thư thiêng liêng, cao quý? Phải chăng đất quan trọng với con người giống như gốc rất quan trọng với cây? Tác giả Hữu Thỉnh đã lĩnh ngộ một cách sâu sắc để nói về cách sống giữa người với người qua đất. "Tôn cao" (nhau) là nâng đỡ, tôn cao là không dấm đạp nhau, hạ thấp nhau, là hướng về những thứ tươi đẹp, thuần khiết và trong sáng về tình cảm giữa người với người. Đơn giản chỉ muốn giúp đỡ nhau, không có tính toán. Sống với nhau bằng thứ tình cảm gắn bó, đáng để trân trọng. Qua những câu trả lời của đất, nước, cỏ đã gửi gắm bài học về thế giới người: con người cần sống tôn trọng, thân ái và gần gũi, nhân văn hơn với nhau. Điều này đặc biệt cần thiết trong xã hội hiện đại đang ngày càng bị cuốn trôi bởi những thứ công nghệ hiện đại, con người sống xa cách và có phần vô cảm, lạnh lùng với nhau. |
