Theo Nguyễn Phúc Tộc Thế Phả, vua Minh Mạng Nguyễn Phúc Đảm có 43 bà vợ, sinh cho nhà vua 142 người con gồm 78 hoàng tử và 64 công chúa. Đó là vị vua nhiều vợ và đông con nhất trong 13 vị vua triều Nguyễn. Đứng thứ hai là vua Thiệu Trị Nguyễn Phúc Miên Tông với 31 bà vợ và 64 người con gồm 29 hoàng tử và 35 công chúa. Vua Gia Long đứng thứ ba với 21 bà vợ và 31 người con, bao gồm 13 hoàng tử và 18 công chúa. Vua Khải Định chỉ có một hoàng tử là Vĩnh Thụy. Vua Tự Đức có 5 bà vợ nhưng không có người con nào. Các hoàng tử con vua Minh Mạng cũng đông con như vua cha. Thọ Xuân Vương Miên Định có tất cả 144 người con (78 công tử và 66 công nữ). Tuy Lý Vương Miên Trinh có 114 người con (77 công tử và 37 công nữ).  Vua Minh Mạng. Theo một số tài liệu, thông thường, vua Minh Mạng mỗi đêm chấm cho thái giám gọi năm bà vào hầu, mỗi canh một bà. Trong năm bà ấy thì có khi đã có ba bà thụ thai. Do vậy, để cẩn thận "tìm" đúng con vua, thái giám phải chuyển danh sách năm bà ấy cho Tôn nhơn phủ. Phủ này lại chuyển một danh sách khác cho Quốc sử quán. Sau này, khi bà nào "mãn nguyệt khai hoa", Quốc sử quán có trách nhiệm rà soát, đối chiếu xem thử từ ngày vua "đòi" đến kỳ sinh nở có đúng ngày đúng tháng không. Sách Kể chuyện các vua Nguyễn viết: Trong đời sống thường nhật, có lẽ vua Minh Mạng là người được hưởng nhiều vui thú nhất trong các vua Nguyễn ở chốn phòng the. Số phi tần trong cung vua chưa rõ bao nhiêu, chắc phải đến năm, sáu trăm người. Phần lớn các bà vợ là người miền Nam. Hai vương phi được sủng ái nhất là bà Hiền Phi Ngô Thị Chính, con của Chưởng Cơ Ngô Văn Sở và bà Lệ Tân Nguyễn Gia Thị, con của Phó Vệ Úy Nguyễn Gia Quý. Bà Hiền phi sinh được 4 hoàng tử và 2 công chúa. Nguyễn Gia Thị sinh được 7 hoàng tử và 3 công chúa. Hai bà này thường hay xung đột nhau. Bà Ngô Thị Chính cậy mình được vua yêu mến thường đánh ghen các bà khác, làm vua Minh Mạng nhiều lúc cũng lâm vào tình trạng khó xử. Có giai thoại rằng, bà Hiền Phi thường nói với những người thân cận: "Dù vua có yêu thương tôi bao nhiêu đi nữa thì khi từ biệt cõi trần, tôi cũng ta đi hai tay không mà thôi". Hoàng đế Minh Mạng nghe được, đến khi bà mất, đã thân hành đến tận chỗ bà nằm, đem theo hai nén vàng, bảo kẻ phục dịch mở hai bàn tay ra, nhà vua để hai nén vàng rồi ngậm ngùi nói: "Đây, Trẫm cho Phi cái này để cho khỏi ra đi hai bàn tay không". Lăng vua Minh Mạng nằm trên núi Cẩm Khê, gần ngã ba Bằng Lãng - nơi hai dòng Hữu Trạch và Tả Trạch hợp thành sông Hương, cách cố đô Huế 12 km. Không chỉ có bí quyết lạ xác định con đẻ, vua Minh Mạng cũng nổi tiếng với điển tích "dùng cung nữ... giải hạn hán". Sách Minh Mạng chính yếu chép: Năm Minh Mạng thứ sáu, mùa Xuân, tháng Giêng, trong Kinh Kỳ ít mưa, nhà vua lấy làm lo, chỉ dụ cho quan Thượng Bảo Khanh là ông Hoàng Quỳnh rằng: Hai ba năm trở lại đây, hạn hán liên tiếp. Trẫm nghỉ tự đâu mà đến thế, nhưng chưa tìm ra nguyên nhân hoặc là trong thâm cung, cung nữ nhiều âm khí uất tắc mà nên như vậy ư? Nay bớt đi, cho ra 100 người, ngõ hầu có thể giải trừ thiên tai vậy. Không chỉ được biết đến là vị vua tài giỏi, xuất chúng, Minh Mạng còn nổi tiếng là vị vua lắm vợ nhiều con nhất trong 13 vị vua của vương triều Nguyễn. Ông có tới 43 vợ, 142 con. Trong đó Tứ giai Huệ tần Trần Thị Huân là người phụ nữ đặc biệt nhất trong số 43 bà bởi sinh cho vua tới 15 người con gồm 6 hoàng tử và 9 hoàng nữ. Tứ giai Huệ tần Trần Thị Huân lại là người phụ nữ đặc biệt trong đời vua Minh Mạng bởi sinh cho ông tới 15 người con, trong đó có 6 hoàng tử và 9 hoàng nữ. Bà Trần Thị Huân nguyên quán ở huyện Diên Khánh, tỉnh Quảng Nam. Năm sinh năm mất của bà không được sử sách ghi lại. Tuy nhiên, các sử liệu cho thấy, bà vào hầu vua Minh Mạng từ thuở ông còn ở nơi Tiềm để (nơi ở của Thái tử trước khi lên ngôi). Không thấy người ta nhắc tới nhan sắc của bà. Song trong chốn tam cung, lục viện, người đẹp nhiều vô kể, người được gần vua và sinh cho vua tới 15 người con như bà Trần Thị Huân hẳn là một ngoại lệ. Có lẽ vì thế, khi vua Minh Mạng lên ngôi đã phong cho bà tới chức Huệ tần ở hàng Tứ giai. Rõ ràng, đối với một vị vua có vô vàn cung tần mỹ nữ, trong đó không ít cung phi cả đời không một lần được nhìn thấy mặt vua thì việc sinh cho vua tới 15 người con cũng là một may mắn của Tứ giai Huệ tần Trần Thị Huân. Theo Nguyễn Phúc tộc thế phả, ngoài Tứ giai Huệ tần Trần Thị Huân, trong số những người phụ nữ may mắn được “gần” vua và sinh con cho vua có bà Hồ Thị Hoa (sau khi mất được phong Tá Thiên Nhân Hoàng hậu). Bà Hồ Thị Hoa có với vua người con trai duy nhất là vua Thiệu Trị sau này. Tuy nhiên cuộc đời bà Hồ Thị Hoa hẩm hiu, sinh con được 13 ngày thì mất. Ngoài bà Hồ Thị Hoa, vua còn hai bà phi, 6 bà tần (trong đó có Tứ giai Huệ tần Trần Thị Huân), 2 tiệp dư, 7 quý nhân, 2 mỹ nhân, 8 tài nhân, 12 cung nhân... Bên cạnh đó “còn một số bà khác nhưng không rõ tên và lai lịch”. Các sử liệu cho thấy, người được vua sủng ái và yêu thương nhất là Lệ tần Nguyễn Thị Thúy Trúc và đặc biệt là bà Hiền phi Ngô Thị Chính. Hai viên hảo ngọc châuKhông chỉ sinh con cho vua với con số kỷ lục, một số người con của Tứ giai Huệ tần Trần Thị Huân với vua Minh Mạng còn được tiếng thông minh, giỏi giang. Nổi bật, trong 15 người con có Quảng Ninh Quận vương Nguyễn Phúc Miên Mật và An Quốc công Nguyễn Phúc Miên Ngung. Lăng vua Minh Mạng, còn có tên gọi khác là Hiếu Lăng, tọa lạc trên ngọn núi Cẩm Kê, xã Hương Thọ, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. Nguyễn Phúc Miên Mật (Bật) là con trai thứ 3 của vua Minh Mạng và Tứ giai Huệ tần, là hoàng tử thứ 30. Từ nhỏ, Miên Bật đã thông minh đĩnh ngộ, vốn thích học viết khi mới trưởng thành, ra học thầy dạy bên ngoài, không sách gì là không đọc, vua rất yêu quý. Còn An Quốc công Miên Ngung là người con thứ 6 của bà Huệ tần. Lúc trẻ, Miên Ngung thông minh ham học, có tài làm thơ văn. Năm 20 tuổi, ông rời cung dọn ra ở phủ riêng, thông thuộc kinh sử, sách của Bách gia chư tử không sách nào mà không nghiên cứu, lời văn của ông chải chuốt dễ đọc. Đương thời, Miên Mật và Miên Ngung có tiếng giỏi ngang nhau, được vua quý khen rằng: "Hai viên hảo ngọc châu". Điều đáng tiếc nhất là cả Nguyễn Phúc Miên Mật và Miên Ngung tuổi trẻ tài cao nhưng đoản mệnh, chết khi tuổi còn rất trẻ. Theo các tư liệu để lại, ngoài Miên Mật và Miêng Ngung, trong số 15 người con của Tứ giai Huệ tần và vua Minh Mạng rất nhiều người mất sớm. Công chúa Nguyễn Phúc Phúc Tường sinh năm 1841, là con gái út của Huệ tần, đồng thời là công chúa thứ 64 (chào đời sau khi vua cha mất) cũng mất khi mới chạm tuổi 25. |
