1. Thể loại: Truyền thuyết 2. Tóm tắt truyện
Nguồn ảnh: sưu tầm Internet Vào thời giặc Minh đặt ách đô hộ ở nước Nam, chúng coi dân ta như cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngược. Nghĩa quân Lam Sơn nhiều lần chống giặc nhưng đều bị thua. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn gươm thần. Lê Thận làm nghề đánh cá ở Thanh Hoá. Cả ba lần kéo lưới đều bắt được thanh sắt, nhìn kĩ lại dưới mồi lửa mới nhận ra thanh gươm. Một hôm Lê Lợi đến nhà Lê Thận, thanh gươm tự nhiên sáng rực lên, trên đó có khắc hai chữ “Thuận Thiên”, nhưng không ai biết đó là báu vật. Một lần bị giặc đuổi, Lê Lợi chạy vào rừng, bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên ngọn cây đa, nhớ đến lưỡi gươm của Lê Thận, ông giắt lưng mang về. Ba ngày sau, Lê Lợi gặp mọi người và kể lại câu chuyện. Ông đem tra vào lưỡi gươm của Lê Thận thì vừa như in, mới biết đó là gươm thần. Từ khi có gươm, Lê Lợi cùng nghĩa quân nhuệ khí ngày một lớn mạnh, chiến thắng liên tiếp, quân xâm lược sạch bóng trên lãnh thổ nước ta. Một năm sau khi đuổi giặc Minh, vua Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng. Nhân đó Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại thanh gươm thần. Nghe Rùa vàng nói vua hiểu ý, rút gươm trả cho rùa vàng. Rùa vàng lập tức há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước. Từ đóm hồ mang tên Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm. 3. Bố cục Truyện chia làm hai phần:
NỘI DUNG [edit]1. Đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần- Giặc Minh đô hộ nước ta, làm nhiều điều tàn bạo khiến nhân dân lầm than, khốn khổ, hận thù chúng đến tận xương tủy. - Thế lực của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn vẫn còn yếu. - Đức Long Quân muốn cho nghĩa quân đánh thắng giặc để đem lại sự yên ổn cho nhân dân. - Trao cho lưỡi gươm có khắc chữ "Thuận Thiên" qua một người đánh cá tên Lê Thận, lúc đó không ai biết là báu vật. - Trao chuôi gươm nạm ngọc cho Lê Lợi khi ông bị giặc đuổi trốn vào trong rừng. - Tra lưỡi gươm và chuôi gươm lại với nhau thì vừa in.
- Sức mạnh của thanh gươm thần là sức mạnh tập hợp từ hai yếu tố đất và nước (thổ và thủy), từ sông nước đến rừng núi, từ miền xuôi đến miền ngược. - Mỗi bộ phận của gươm ở một nơi nhưng khi khớp lại vừa như in cho thấy sự thống nhất về nguyện vọng, ý chí chống giặc của toàn dân tộc. - Chữ "Thuận Thiên" trên lưỡi gươm nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, hợp lòng người, hợp lòng trời của nghĩa quân Lam Sơn. 2. Đức Long Quân đòi lại gươm và cách thức trả gươm
- Đất nước, nhân dân đã đánh đuổi được giặc Minh. - Chủ tướng Lê Lợi đã lên ngôi vua và nhà Lê đã dời đô về Thăng Long.
- Nhà vua ngự thuyền rồng dạo chơi trên hồ, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm. - Khi Rùa Vàng nhô lên, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người động đậy. Rùa lên tiếng: "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân" thì nhà vua nâng gươm hướng về phía Rùa, Rùa Vàng đớp lấy và lặn xuống nước. - Việc Long Quân cho Rùa Vàng đòi lại gươm thần và vua Lê trả gươm đã để lại cho hồ Tả Vọng cái tên có ý nghĩa lịch sử: hồ Hoàn Kiếm (hồ trả gươm). Ý NGHĨA CỦA TRUYỆN [edit]
- Tên hồ đánh dấu và khẳng định chiến thắng hoàn toàn của nghĩa quân Lam Sơn đối với giặc Minh. - Phản ánh tư tưởng, tình cảm yêu hòa bình đã thành truyền thống của dân tộc ta. Khi có giặc, cần phải cầm gươm đánh giặc, khi hòa bình không cần cầm gươm nữa. - Cảnh giác, răn đe đối với những kẻ có ý dòm ngó nước ta. "Trả gươm" cũng có ý nghĩa là gươm vẫn còn đó. MỞ RỘNG [edit]Một vài hình ảnh về hồ Hoàn Kiếm:  Một vài hình ảnh về Rùa ở hồ Hoàn Kiếm: (Tiêu bản cụ rùa hồ Gươm (chết đầu năm 2016) đã được đưa từ Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) về đền Ngọc Sơn (quận Hoàn Kiếm, TP.Hà Nội) để trưng bày và lưu giữ) Nguồn ảnh: sưu tầm Internet Page 2
Không có sự kiện nào sắp diễn ra Page 3
1. Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơm mượn gươm thần ? 2. Lê Lợi đã nhận được gươm thần như thế nào ? Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì ? 3. Hãy chỉ ra sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn ? 4. Khi nào Long Quân cho đòi gươm ? Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra như thế nào ? 5. Thảo luận lớp : Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm. 6. Em biết còn truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh Rùa Vàng ? Theo em, hình tượng Rùa Vàng trong truyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì ? A. Bố cục: - Đoạn 1 :Từ đầu đến tên giặc nào trên đất nước : Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm và quân Lam Sơn chiến thắng giặc Minh. - Đoạn 2 : Còn lại : Lê Lợi trả gươm. B. Tóm tắt Nghĩa quân Lam Sơn chống giặc Minh nhưng nhiều lần bị thua. Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn gươm thần. Lê Thận đánh cá ba lần đều bắt được thanh sắt, nhìn kĩ lại dưới mồi lửa mới nhận ra là thanh gươm. Một hôm Lê Lợi đến nhà Lê Thận, thanh gươm sáng rực lên, trên đó có khắc chữ "Thuận Thiện", nhưng không ai biết đó là báu vật. Một lần bị giặc đuổi, Lê Lợi chạy vào rừng, bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa. Ông đem về tra vào lưỡi ở nhà Lê Thận thì vừa như in, mới biết đó là gươm thần. Từ khi có gươm, nghĩa quân chiến thắng liên tiếp, đuổi hết quân xâm lược. Một năm sau khi thắng giặc, Lê Lợi đi thuyền chơi ở hồ Tả Vọng. Long Quân sai rùa vàng lên đòi lại gươm. Lê Lợi trả gươm. Từ đó hồ mang tên Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm. I. Đọc - Hiểu văn bản Câu 1: Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơm mượn gươm thần ? - Giặc Minh đô hộ nước ta, chúng làm điều bạo ngược, nhân dân ta căm thù chúng đến tận xương tủy. - Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống giặc nhưng thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua. - Đức Long Quân muốn chia nghĩa quân thắng giặc. Câu 2: Lê Lợi đã nhận được gươm thần như thế nào ? Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm có ý nghĩa gì ? - Lê Lợi không trực tiếp nhận được thanh gươm : + Đầu tiên là người đánh cá Lê Thận thả lưới bắt được gươm. Khi Lê Lợi đến nhà Lê Thận thì lưỡi gươm "sáng rực lên". Trên gươm có hai chữ "Thuận thiên". Nhưng không ai biết đó là báu vật. + Khi Lê Lợi bị giặc đuổi, thấy "ánh sáng lạ", ông bắt được chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa. + Tra lưỡi gươm ở nhà Lê Thận vào chuôi gươm này thì "vừa như in". + Lê Thận nâng gươm lên, dâng cho Lê Lợi. - Cách Long Vương cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mượn gươm như vậy có ý nghĩa : + Sức mạnh của thanh gươm thần là sức mạnh tập hợp, từ vùng sông nước đến vùng rừng núi, từ miền xuôi đến miền ngược. + Mỗi bộ phận của gươm ở một nơi nhưng khi khớp lại thì "vừa như in", thể hiện sự thống nhất nguyên vọng, ý chí chống giặc của toàn dân tộc. + Chữ "Thuận thiên" trên lưỡi gươm nhấn mạnh tính chất chính nghĩa, hợp lòng trời của nghĩa quân Lam Sơn. Câu 3: Hãy chỉ ra sức mạnh của gươm thần đối với nghĩa quân Lam Sơn ? Sức mạnh của gươm thần thể hiên ở chỗ : - Từ khi có gươm, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng, quân Minh bạt vía. - Từ bị động trốn tránh, nghĩa quân chủ động, xông xáo tìm giặc. - Gươm thần mở đường cho họ đánh tràn ra mãi, tiêu diệt và đuổi hết bọn xâm lược ra khỏi bờ cõi đất nước. Câu 4: Khi nào Long Quân cho đòi gươm ? Cảnh đòi gươm và trả gươm đã diễn ra như thế nào ? - Khi đất nước đã thanh bình, Lê Lợi đã lên ngôi vua và dời đô về Thăng Long thì Long Quân đòi lại gươm. - Cảnh đòi gươm và trả gươm diễn ra trên hồ Tả Vọng : + Nhà vua ngự thuyền rồng dạo chơi trên hồ, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm. + Khi Rùa Vàng nhô lên, vua thấy lưỡi gươm thần đeo bên người động đậy. Rùa nói tiếng người : "Xin bệ hạ hoàn gươm lại cho Long Quân". Nhà vua trả gươm, Rùa Vàng đớp lấy lặn xuống nước. "Gươm và rùa đã chìm đáy nước, người ta vần thấy vật gì sáng le lói dưới mặt hồ xanh". Câu 5: Thảo luận lớp : Ý nghĩa của truyện Sự tích Hồ Gươm. - Truyện ca ngợi tính chất chính nghĩa, tính chất nhân dân của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Có chính nghĩa, được mọi ngượi, mọi miền ủng hộ, cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi hoàn toàn. -Truyện đề cao, suy tôn vai trò của Lê Lợi, người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa đã được Long Quân (tổ tiên của dân tộc) ủng hộ, được nghĩa quân suy tôn, đã có công đuổi giặc, đem lại thái bình cho đất nước. - Truyện giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm, nhưng cũng nói lên nguyện vọng của nhân dân ta muốn sống trong hòa bình, hạnh phúc, không phải dùng vũ khí chiến tranh. Câu 6: Em biết còn truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh Rùa Vàng ? Theo em, hình tượng Rùa Vàng trong truyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì ? - Truyền thuyết Mị Châu - Trọng Thủy (hay là An Dương Vương) cũng có Rùa Vàng. - Đây là nhân vật tượng trưng cho sức mạnh, cho nguyện vọng, cho công lí của nhân dân. II. Luyện tập Câu 1: Hãy đọc phần Đọc thêm để thấy rõ hơn tính lặp lại và ý nghĩa của chi tiết trao gươm thần trong các truyền thuyết Việt Nam. Câu 2: Vì sao tác giả dân gian không để Lê Lợi được trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc ? Trả lời : Nếu tác giả dân gian để Lê Lợi trực tiếp nhận cả chuôi gươm và lưỡi gươm cùng một lúc thì tác phẩm sẽ không thể hiện được tính chất toàn dân, trên dưới một lòng của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến. Thanh gươm Lê Lợi nhận được ìà thanh gươm thông nhất và hội tụ tư tưởng, tình cảm, sức mạnh của toàn dân trên mọi miền đất nước. Câu 3: Lê Lợi nhận gươm ở Thanh Hóa nhưng lại trả gươm ở Hồ Gươm - Thăng Long. Nếu Lê Lợi trả gươm ở Thanh Hóa thì ý nghĩa của truyền thuyết sẽ khác đi như thế nào ? Trả lời : Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn ở Thanh Hóa, Lê Lợi nhận gươm thần ở đây là đúng. Nhưng trả gươm lại ở Thăng Long bởi vì đây là cố đô, là thủ đô của đất nước. Nó là biểu tượng cho sự nghiệp xây dựng hòa bình phồn vinh của toàn dân tộc trong giai đoạn thái bình. Việc trả gươm ở Thăng Long là một ngụ ý của Long Vương : yêu cầu vua phải trị nước trong thời bình để "thuận thiên". Hai không gian là hai thời kì, hai sứ mệnh của Lê Lợi. Câu 4: Hãy nhắc lại định nghĩa truyền thuyết và kể tên những truyền thuyết đã học. - Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ, thường có yếu tố tưởng tượng kì ảo. Truyền thuyết thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử. - Các truyền thuyết đã học: Con Rồng, cháu Tiên; Bánh chưng, bánh giày; Thánh Gióng; Sơn Tinh, Thuỷ Tinh, Sự tích Hồ Gươm. |
